Wednesday, May 4, 2011

ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹੰਕਾਰ ਦੇ ਲਹਿਜੇ ਦਾ ਅੰਤ-ਜਗਦੀਸ਼ਵਰ ਚਤੁਰਵੇਦੀ

ਬੇਬਕੂਫਾਂ ਦੀ ਜਾਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਦਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।  ਚੋਣ  ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਬੇਬਕੂਫੀਆਂ ਖੂਬ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।  ਆਮ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।  ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਭਿਅ  ਅਤੇ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ ।  ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ  ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ  ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਭਿਅ  ਅਤੇ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹੋੜ ਲੱਗੀ ਹੈ ।  ਜੋ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਉਨੀਆਂ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾੜੀਆਂ ਖੱਟ ਰਿਹਾ ਹੈ ।  ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਨਾਲ  ਇਸ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਦਾ ਖੂਬ ਪਰਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।  ਖਾਸਕਰ ਟਾਕ ਸ਼ੋ ਅਤੇ ਲਾਇਵ ਪ੍ਰਸਾਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।  ਗਾਲੀ ਗਲੋਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਅੰਸ਼ ਹੈ ।  ਗਾਲਾਂ  ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ ।  ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਮੂਲ ਤੌਰ ਤੇ ਬੇਬਕੂਫੀ ਹੈ ।  ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਪੇਜ ਥਰੀ ਕਲਚਰ ਹੈ ।  ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ  ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ  ਦੇ ਬੀਤੇ ਹੋਏ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਬਿਆਨਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕਰੇ ਤਾਂ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦਾ ਅੱਛਾ - ਖਾਸਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।  ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਲਕਸ਼ ਹੈ ਸੱਚ ਨੂੰ ਛਿਪਾਉਣਾ ,  ਲੀਪਾਪੋਤੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਝੂਠੀ ਗੱਲ ਦਾ ਪਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ।  ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ  ?  ਇਹ ਚੀਜ ਕਦੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ  ਨੇਤਾਗਣ ਦੇਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ । ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹਿਸ , ਦਲੀਲ਼ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।  ਪੂਰੇ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਦਮਿਤ ਅਜਾਦੀ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ ।  ਜੋ ਖੁੱਲਕੇ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਤਰ੍ਹਾਂ - ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ।  ਇੱਕ ਜਮਾਨਾ ਸੀ ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਤਰਕ ਵਿਤਰਕ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਮਾਹੌਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅੱਜ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ।  ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਦਾਵਲੀ ਅਰਥਹੀਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।  ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਦਾਵਲੀ  ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲਾਂ ਦੇ ਵਰਕਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।  ਜੋ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਰਥਹੀਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ।  ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਦਾਵਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨੇਤਾ ਜਦੋਂ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ।  ਅਖੀਰ ਇਹ ਮਾਹੌਲ ਕਿਉਂ ਬਣਿਆ  ?  ਪਾਰਟੀ ਮੁਖਪਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਲਮਗੱਲਮ ਕੁੱਝ ਵੀ ਛਪਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।  ਜੋ ਚੀਜਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹ ਫੋਕੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ  ਅਤੇ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਤੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਚੀਜ ਦਾ ਪਰਵੇਸ਼  ਮਨਾਹੀ ਹੈ । 


ਪਾਰਟੀ ਲਿਖਾਈ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਣਕਲਾ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਤਭਾਸ਼ਾਈ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਵੱਛ ਪ੍ਰਾਣਵਾਯੂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ।  ਇੱਕ ਜਮਾਨਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿਚਾਰਕਾਂ , ਨੇਤਾਵਾਂ , ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਆਦਿ  ਦੇ ਬਿਆਨਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।  ਮਸਲਨ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਨੂੰ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਪਾਰਟੀ ਅਖਬਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਵਿਰੋਧੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ।  ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਸੀ , ਵਿਅਰਥ ਅਤੇ ਕੂੜਾ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ।  ਬੁਰਜੁਆ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਹਵੇ ਦੇ ਝੋਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।  ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰ , ਭਾਸ਼ਾ ,ਅਵਧਾਰਣਾਵਾਂਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਹੀਨ ਹੋਏ ਹਨ । ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅਨਾਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਖਬਰ ਵੱਡੇ ਚਾਅ  ਦੇ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।  ਖਬਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੀ ਖਾਸ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।  ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਬਿਆਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਭਾਸ਼ਿਕ ਪਦਾਵਲੀ ਨੇ ਫ਼ਾਇਦਾ ਨਾ ਦੇਕੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦ  ਦੇ ਅਰਥ ਨੂੰ ਹੀ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।  ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਤੋਤੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ । 


‘ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰੋ’ ਇਸ ਵਾਕ ਦੀ ਦਿਨ ਰਾਤ ਦੁਹਰਾਈ ਨੇ ਆਮ ਜਨਤਾ  ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜਨਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਮੈਬਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦਲ  ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸਦਾ ਇਹ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਕਪਾ ਆਪਣੇ ਮੈਬਰਾਂ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦਾਂ  ਦੇ ਮਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੈ । 


ਮਾਕਪਾ ਦਾ ਸਾਰਾ ਢਾਂਚਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਰਾਏ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।  ਇਸ ਲਈ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਰਾਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਉਠ ਜਾਣਾ ।  ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਘਟਨਾ  ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਭਾਵੇਂ ਠੀਕ ਵੀ ਹੋਵੇ  ਪਰ ਆਮ ਜਨਤਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ।  ਆਮ ਜਨਤਾ ਦਾ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਉਠ ਜਾਣਾ ਉਸ ਵੱਡੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ , ਵਿਚਾਰ , ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ  ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਮੰਚਾਂ  ਦੇ ਨਾਲ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਟੀਰੀਓਟਾਈਪ ਢ਼ੰਗ ਨਾਲ ਸਖਤੀ  ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸਦੇ ਪਰਿਣਾਮਸਰੂਪ ਮਾਕਪਾ ਦੀ ਆਮ ਜਨਤਾ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਵਧੀ ਹੈ ।  ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਮਾਕਪਾ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪੰਗਾ , ਵਿਵਾਦ , ਹਿੰਸਾਚਾਰ ਆਦਿ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਵੱਡੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ  ?  ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਮੂਮਨ ਮਾਕਪਾ ਦਾ ਪੱਖ ਨਦਾਰਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ।  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਦੇ ਸਮਾਚਾਰ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।  ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸਮਾਚਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਚੈਨਲ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਵਰੇਜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਾਕਪਾ ਦਾ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਵਾਲਾ ਰੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ,  ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਵਾਲਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸਰਵਜਨਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਕਪਾ  ਦੇ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ।  ਇਸਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਭਾਜਪਾ ਜਾਂ ਕਾਂਗਰਸ  ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ  ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਕਦੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਲਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਵਾਲਾ ਰੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।  ਸਗੋਂ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਨਮਰਤਾ ਅਤੇ ਦੋਸਤੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।  ਕਹਿਣ ਦਾ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੀਡਿਆ  ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਾਲੀਨ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰੀ/ਸਭਿਆਚਾਰੀ  ਸੁਭਾਅ  ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਨੇ ਮਾਕਪਾ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ ।  ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਮੀਡਿਆ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ , ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਪੱਧਤੀ  ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲਾਂ  ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਹਾਰ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ  । ਦਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਾ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਗੁੱਸਾ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਵਾਲਾ ਵਿਹਾਰ ਲੋਕਤੰਤਰ  ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤ  ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।  ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ ਦੂਜੇ ਦੀ ਰਾਏ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ।  ਮਾਕਪਾ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੂਜੇ ਦੀ ਰਾਏ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ।  ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਸਪੇਸ ਨਾ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ  ਤੈਅ ਕਰਨ  ਦੇ ਕਾਰਨ ਖੱਬੇ ਮੋਰਚੇ  ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਰੁਖੀ ਵਧੀ ਹੈ ।  ਪਾਰਟੀ ਮਨਮਾਨਾਪਣ ਵਧਿਆ ਹੈ ।  ਹਮਦਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ ।  ਮਾਕਪਾ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਪਰਸ਼ੁਏਸਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਦੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ  ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ  ।  ਆਦੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਫ਼ਰਤ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ।  ਇਹੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਤਨ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ ।


-ਲੇਖਕ  ਕਲਕਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹਨ.

No comments:

Post a Comment