ਦਲਿਤ ਵਰਤਾਰਾ ਅੱਜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹਦੀ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਕਾਰੀ ਨਹੀਂ । ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ, ਬੁਧੀਜੀਵੀ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਦਲਿਤ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਲਈ ਇਹਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਜੂਝ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਰ ਇਹ ਕੋਈ ਅਸਮਾਨੀ ਬਿੱਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਕਾਂ ਦਾ ਸੰਚਿਤ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਸਾਡੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਤੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਆਖਰ ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਰਬਵਿਆਪੀ ਵੋਟ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੇ ਕਿੱਤਾਗਤ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਬੰਧਤ ਫਾਇਦਿਆਂ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਗਰੰਟੀਸ਼ੁਦਾ ਪੱਖਪਾਤ ਹੈ। ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਲਾਮਬੰਦੀ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇਰਾ ਹੋਣਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ, ਆਰਥਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇ ਸਬੰਧੀ ਵਭਿੰਨੀਕਰਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਰੈਡੀਕਲ ਸਮਾਜੀ ਖਿਆਲਾਂ ਦਾ ਦਲਿਤ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲ ਜਾਣਾ ਹੋਰ ਕਾਰਕ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ । ਸਿੱਧੀ ਰਾਜਸੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਕਾਫੀ ਅਰਸੇ ਤੋ. ਕਲਰਕਾਂ, ਅਫਸਰਾਂ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕਾਂ, ਬਿਜਨੈਸ ਵਾਲਿਆਂ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਕਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਚਿੱਟਕਾਲਰੀ ਦਲਿਤ ਬੁਧੀਜੀਵੀ ਵਰਗ ਰੂਪਮਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਹਦੀ ਕੋਈ ਜੀਵੰਤ ਰਾਜਨੀਤਕ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿਤਰਪੱਟ ਉਤੇ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਸਕਦਾ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਦਲਿਤ ਲਹਿਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਨਾ ਕਰ ਸਕੀ ਅਤੇ ਉਥੇ ਵੀ ਇਹ ਮਹਿਜ ਦਬਾਓ ਸਮੂਹ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਪਰ ਕਾਂਸ਼ੀਰਾਮ ਆਪਣੀ ਉਜੱਡ ਰਾਜਸੀ ਸੋਚ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਤਰੀ ਭਾਰਤ ਖਾਸ ਕਰ ਯੂ.ਪੀ. ਵਿਚ ਦਲਿਤ ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਸੁਦ੍ਰਿੜ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਜੰਡਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਜਾਗਰਤੀ ਵੀ ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ। ਬੀ.ਆਰ.ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਸਮਾਜੀ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਭਵਿੱਖ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਭਿਜਿਆ ਦਲਿਤ ਵਿਸਿਸ਼ਟ ਵਰਗ ਹਿੰਦੂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਸੰਰਚਨਾ ਦੀ ਕੁੜਿਕੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪੂਰਾ ਪੜੋ
No comments:
Post a Comment