ਕਿਉਂ ਨਿਕਲੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਹਵਾ - ਸੰਦੀਪ ਪਾਂਡੇ
ਬਾਬਾ ਰਾਮਦੇਵ ਦਾ ਰਾਮਲੀਲਾ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਜਬਰਨ ਹਟਾਇਆ ਜਾਣਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ . ਸਾਰੇ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਗਲਤ ਹੋਇਆ . ਖਾਸਕਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਿਆ . ਪਰ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਸ ਤੇ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ .
ਬਾਬਾ ਨੇ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮੁੱਦਾ ਚੁੱਕਿਆ . ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਹੱਲ ਢੂੰਢਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ . ਗੱਲਬਾਤ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਬਲ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲਿਆ . ਇਹ ਕੋਈ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਤਾਂ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ . ਮੇਧਾ ਪਾਟਕਰ ਨੂੰ 2006 ਵਿੱਚ ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਤੋਂ ਇਸਤੋਂ ਵੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ . ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠ-ਜੋੜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਲਈ ਵਰਤ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੱਕ ਆਏ ਸਨ .
ਮੇਧਾ ਪਾਟਕਰ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਸਾਮਾਜਕ - ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਰਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਮ ਜਨਤਾ ਨੇ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵਹਿਸ਼ਤ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਝਲਿਆ ਹੈ . ਆਦਿਵਾਸੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਜਨਤਾ ਦਾ ਇਸ ਕਦਰ ਦਮਨ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਹਿੰਸਕ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਖੜਾ ਹੋਇਆ ਹੈ . ਲੋਕ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ , ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਸਹਿੰਦੇ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਝਲਦੇ ਹਨ . ਉਸ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਤਾਂ ਰਾਮਦੇਵ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖਾਸ ਨਹੀਂ ਝਲਣਾ ਪਿਆ . ਰਾਮਦੇਵ ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਰੰਗ ਮੰਚ ਤੋਂ ਕੁੱਦ ਗਏ . ਫਿਰ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦੇ ਬਸਤਰ ਪਹਿਨ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ . ਪਰ ਫੜੇ ਗਏ . ਰਾਮਦੇਵ ਜੇਕਰ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਸਾਹਸ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਰਿਮਾ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ .
ਇੱਥੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬੇ ਦੇ ਨਾਲ 4 ਅਤੇ 5 ਜੂਨ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਧੱਬੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ . ਉਸਦੀ ਜਿੰਨੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਉਹ ਘੱਟ ਹੈ . ਦਿਗਵਿਜੇ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਤੋਂ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਇਸ ਲਈ ਬਾਬਾ ਆਜਾਦ ਹੈ ਵਰਨਾ ਸਲਾਖਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੁੰਦਾ . ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਬਾਬਾ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਬਾਬਾ ਦਾ ਵਰਤ 4 - 5 ਦਿਨ ਚੱਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅੰਨਾ ਹਜਾਰੇ ਨੂੰ ਜਿਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਜਨਤਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਖੜੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ . ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਡਰ ਗਈ . ਪਰ ਇਸ ਲੇਖ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ .
ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਅੰਨਾ ਹਜਾਰੇ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਹੋਇਆ . ਅੰਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਗ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੈ . ਜੇਕਰ ਅੰਨਾ ਦੀ ਕੋਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ . ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਬੈਂਕ ਖਾਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਰਾਲੇਗਣ ਸਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਾਲਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ . ਲੇਕਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ 82 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ 32 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਵੀ ਕੀਤੇ .
ਅੰਨਾ ਹਜਾਰੇ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਖਰਚ ਹੋਏ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਰਾਮਦੇਵ ਦਾ ਵਰਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰੋੜਾਂ ਖਰਚ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ . ਬਿਨਾਂ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਜਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਦੇ ਇੰਨਾ ਪੈਸਾ ਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ . ਅਜਿਹੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰੇਕ ਪਹਿਲੂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ , ਜਨ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀਕਰਨ ਹੋ ਗਿਆ . ਇਸ ਲਈ ਅੰਨਾ ਹਜਾਰੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਰਾਮਦੇਵ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਮੱਧ ਵਰਗ ਆਇਆ . ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਨਾ ਤਾਂ ਆਇਆ , ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ . ਇਹ ਵਰਗ ਤਾਂ ਦਿਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ . ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਬਾਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਾਜਰੀ ਦਰਜ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਫੁਰਸਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ .
ਅੰਨਾ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਵਿਗਾੜ ਨੂੰ ਰਾਮਦੇਵ ਨੇ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ . ਯੋਗ ਸਿੱਖਣ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਝੋਕ ਦਿੱਤਾ . ਵਰਨਾ ਪੰਜਾਹ ਹਜਾਰ ਦੀ ਭੀੜ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਸੀ . ਲੇਕਿਨ ਨਾ ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਦੇ ਕੋਲ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਕੋਈ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੇ ਕੋਲ . ਰੰਗ ਮੰਚ ਤੋਂ ਬਾਬਾ ਨੇ ਕਸਮ ਖਿਲਵਾਈ ਸੀ ਕਿ ਬਾਬਾ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਲੋਕ ਵਰਤ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਗੇ . ਪਰ ਵਰਤ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਦੂਰ ਉੱਥੇ ਤਾਂ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁੱਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ . ਬਾਬਾ ਤਾਂ ਭੱਜ ਗਏ ਅਤੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ .
ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਬਾ ਨੇ ਇਹ ਕੱਚਿਆਈ ਵਿਖਾਈ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ . ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਕੋਲੋਂ ਇਹ ਸਬਕ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ . ਅਰਵਿੰਦ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਭੂਸ਼ਣ , ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ , ਸਵਾਮੀ ਅਗਨੀਵੇਸ਼ , ਕਿਰਨ ਬੇਦੀ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਤਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ . ਕਪਿਲ ਸਿੱਬਲ ਅਤੇ ਸੁਬੋਧ ਕਾਂਤ ਸਹਾਏ ਨੇ ਬਾਬਾ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਦਲੇ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਰਤ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਵਚਨ ਦੇਣ . ਬਾਬੇ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਾਲਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਨੇ ਲਿਖਤੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ . ਪਰ ਬਾਹਰ ਆਕੇ ਬਾਬਾ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪਲਟ ਗਏ . ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਹ ਇਤਹਾਸ ਹੈ .
ਬਾਬਾ ਨੇ ਜੋ ਮੰਗਾਂ ਰੱਖੀਆਂ ਸਨ , ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਸਨ . ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਬਾਬਾ ਚਾਹ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰੀ ਨੂੰ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ . ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਪਰਾਧ ਲਈ ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜਾ ਤੇ ਰੋਕ ਲੱਗ ਰਹੀ ਹੈ . ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਾਂਸੀ ਤੇ ਰੋਕ ਲੱਗ ਚੁੱਕੀਹੈ . ਫ਼ਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਮੱਧਕਾਲੀ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ . ਕਾਸ਼ , ਬਾਬਾ ਨੇ ਦੋ - ਚਾਰ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ .
ਬਾਬਾ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹਲਕੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆ . ਅਜੇ ਲੋਕਪਾਲ ਬਿਲ ਬਣਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਛੇੜ ਦਿੱਤਾ . ਕੀ ਜਲਦੀ ਸੀ ? ਹੁਣ ਲੋਕਪਾਲ ਬਿਲ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਨਾ ਹਜਾਰੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਏ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਬਿਲ ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਬੈਠਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬਾਈਕਾਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਦਦ ਦੇ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇਗੀ ਤਾਂ ਬਾਈਕਾਟ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਗਿਆ .
ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਕੇ ਬਾਬਾ ਰਾਮਦੇਵ ਨੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ . ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਉੱਤੇ ਜੋ ਦਬਾਅ ਬਣਿਆ ਸੀ , ਉਸਦੀ ਹਵਾ ਫਿਲਹਾਲ ਤਾਂ ਨਿਕਲ ਗਈ ਹੈ .
No comments:
Post a Comment