ਸੈਮੁਅਲ ਬੇਕੇਟ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਭਾਰਤ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਇੱਕਜੁਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਉਸਨੂੰ ਇੰਤਜਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਗੋਦਾਂ ਦਾ . ਗੋਦਾਂ ਕੀ ਹੈ , ਕੌਣ ਹੈ – ਪਤਾ ਨਹੀਂ , ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਉਹਦੀ ਉਡੀਕ ਹੈ , ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਸਾਡੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ . ਜਦ ਜਦ ਵੀ ਧਰਮ ਪੰਖ ਲਾ ਉਡਰੇਗਾ , ਉਹ ਆਵੇਗਾ . ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ , ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਇੰਨੇ ਆਸ਼ਵਸਤ ਨਹੀਂ ਹਨ , ਲੇਕਿਨ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਆਉਣ ਹੀ ਵਾਲਾ ਹੈ . ਜੀ ਹਾਂ , ਅੰਨਾ ਦੇ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ , ਅਤੇ ਇਸ ਅਭਿਆਨ ਦਾ ਮਜਾਕ ਉਡਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਕਸਦ ਮੇਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਅਭਿਆਨ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਰਿਹਾ ਹੈ – ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਕ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਅੰਨਾ ਦੇ ਸਾਦੇ ਨਿਰਮਲ ਚਰਿੱਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਭਗਤੀ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੀ ਉਠ ਖੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਉੱਤੇ ਅਵਾਕ ਹੋਣ , ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਗਦਗਦ ਹੋ ਉੱਠਣ ਦਾ ਭਾਵ ਲੁਕਿਆ ਹੈ . ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਨਹੀਂ , ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦਾ ਜੈਗਾਣ ਹੈ . ਇਸਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ .
ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ , ‘ਇਨ ਡਿਫੇਂਸ ਆਫ ਲਾਸਟ ਕਾਜੇਜ ’ ਵਿੱਚ ਸਲਾਵੋਏ ਚਿਚੇਕ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਇੱਕ ਖਤਰਨਾਕ ਸਾਜਿਸ਼ ਦੇ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਜਰੀਏ ਸਾਰੇ ਮੁਕਤੀਕਾਮੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਮਾਜਕ – ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਰਿਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ਿਏ ਤੇ ਧਕੇਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ . ਇਸ ਸਾਜਿਸ਼ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਯੁੱਗ ਹੁਣ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ , ਜੋੜ ਤੋੜ ਅਤੇ ਮਰੰਮਤ ਦੇ ਜਰੀਏ ਯਥਾਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਹੈ .
ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਜਿਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਛਟਪਟਾਹਟ ਹੈ . ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਵਜਨਿਕ ਮੰਚ ਤੋਂ ਮੁਹਤਬਰ ਬਣਾਉਣ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਸਾਮਾਜਕ - ਰਾਜਨੀਤਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ . ਇਹ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਪਿਛਲੀਆਂ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲ ਜਾਂ ਸਾਮਾਜਕ ਅੰਦੋਲਨ ਇਹ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ . ਅੱਜ ਉਹ ਯਥਾਸਥਿਤੀ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਅੰਗ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ . ਵਿਕਲਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮਾਜ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਤਾਂ ਰਿਹਾ ਹੈ , ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਭਿਜਾਤੀ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਸਿਮਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ , ਮੁੜ੍ਹਕੇ ਦੀ ਬਦਬੂ ਉਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਭਾਉਂਦੀ .
ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅਚਰਜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਵਤਾਰਾਂ ਦੀ ਆਰੀਆ ਵਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਕਾਰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਤੜਫ਼ ਰਹੇਗੀ , ਉਹ ਜਦੋਂ - ਕਦੋਂ ਦਿਖਦੇ ਰਹਿਣਗੇ . ਕਦੇ ਉਹ ਮਹਾਤਮਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ , ਕਦੇ ਲੋਕਨਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ , ਕਦੇ ਲੱਗਭੱਗ ਨਿਰਾਕਾਰ ਮਰਿਆਦਾ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਕੇ , ਤਾਂ ਕਦੇ ਗਾਂਧੀ ਨੰਬਰ ਦੋ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ . ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ , ਪੱਧਰ ਵੀ , ਲੇਕਿਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜੋ ਡੂੰਘੀ ਚਾਹ ਲੁਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ , ਉਹ ਲੱਗਭੱਗ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਹੈ . ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਭਾਰਤ , ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਹੈ – ਜਿਸਨੂੰ ਕੁੰਠਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣਾ ਹੈ . ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਪੁਰਖ ਆਵੇਗਾ , ਜੋ ਸਾਡੇ ਸਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛਿਪੇ ਆਦਰਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੋਵੇਗਾ , ਪ੍ਰਤਿਨਿਧੀ ਹੋਵੇਗਾ .
ਅਤੇ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਹਰੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਡੂੰਘੀ ਚਾਹ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ – ਮੈਂ ਅੰਨਾ ਹਾਂ . ਯਾਨੀ ਅੰਨਾ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ , ਮੈਂ ਕੌਣ ਹਾਂ .
ਯਕਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ : ਮਹਾਜਨੋ ਯੇਨ ਗਤ: ਸ ਪੰਥਾ . ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਬੰਗਲਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸ਼ੇਖਰ ਵਸੁ ਨੇ ਮਹਾਜਨ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਬਹੁਜਨ ਜਾਂ ਸਰਵਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ . ਇੱਥੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦਾ ਚਰਚਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਸਰਵਜਨ ਜਾਂ ਬਹੁਜਨ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ . ਸੂਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਭਨਾਂ ਲਈ ਹੈ , ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਸੁਸੰਗਤ ਵਰਤੋਂ ਸਭ ਦੇ ਲਈ ਹੈ , ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਸਾਮਾਜਕ ਕਲਿਆਣ ਵੀ ਸਭ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਹੈ . ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਸਭ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ .
ਅਤੇ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤ ਹੈ , ਜੋ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਏ ਹੈ , ਜੋ ਸਵਰਗਾਦਪਿ ਗਰੀਯਸੀ ਹੈ .
ਕੀ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ? ਕੀ ਸਾਡੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਦਾ ਛੱਤੀਸਗੜ ਜਾਂ ਝਾਰਖੰਡ , ਸੰਨ 2002 ਦਾ ਗੁਜਰਾਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ? ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੋਜ ਬਰਤਨ ਮਾਂਜਣ ਵਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ? ਕੀ ਸਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਹਨ ? ਕੀ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਰਲ ਮਿਲ ਖੇਡਦੇ ਹਨ ? ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ? ਸਾਡੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਮਰਿਆਦਾ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ , ਇਹ ਕਥਨ ਵੀ ਹੈ , ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਜਾ ਹੋਏ , ਸਾਨੂੰ ਕੀ . ਕੀ ਇਹ ਕਥਨ ਸਰਵਜਨ ਦਾ ਹੈ , ਕੀ ਇਹ ਬਹੁਜਨ ਦਾ ਕਥਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
ਕੀ ਭਾਰਤ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੈ , ਅਨੇਕ ਨਹੀਂ ? ਅੰਨਾ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫਰਕ ਮਿਟ ਰਿਹਾ ਹੈ ? ਜਾਂ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਉਭਰਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ? (ਚਲਦਾ )
-ਉੱਜਲ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ
No comments:
Post a Comment