ਇੱਥੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਵੇਖੋ … . . - ਸੋਹੇਲ ਹਾਸ਼ਮੀ
[ ਇਹ ਲੇਖ ‘ਬਸਤੀ ਤੋ ਬਸਤੇ ਬਸਤੀ ਹੈ’ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਆਉਟਲੁਕ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸਵਾਧੀਨਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਹੈ ]
ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਹਰ ਤਰਫ ਇਹ ਏਲਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ੧੦੦ ਬਰਸ ਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਪੁਰਾਣੇ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੋਣ ਲਗਾ ਹੈ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਕਿ “ਦਿੱਲੀ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਵਾਨ ਰਹਿੰਦੀ” ਹੈ ਅਤੇ “ਵੇਖੀਏ ਨਾ ਹੁਣੇ ਕਾਮਨਵੇਲਥ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਦੁਲਹਨ ਬਣੀ ਸੀ” , ਵਗੈਰਾ ਵਗੈਰਾ , ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਏਲਾਨਨਾਮਿਆਂ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਪਾ ਲਈ ਜਾਵੇ , ਅਤੇ ਇਸ ਬਹਾਨੇ ਉਸ ਦਿੱਲੀਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਜੋ ਇਸ ਅਤਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ / ਮੱਧਕਾਲੀਨ / ਆਧੁਨਿਕ ਨਗਰੀ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਣ ਦੇ ਝਾਂਸੇ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਆ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਦੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ੨੧ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਪੂਰਵ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਆਰਥਕ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਚਮਚਮਾਉਂਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਾਲੀਂ ਬੈਠਾ ਹੈ .
ਹੁਣ ਸਭ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਹੈ ਕਿਸ ਚਿੜੀ ਦਾ ਨਾਮ ? ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਿਅੰਗ ਕਾਰ ਇਬਨ - ਏ–ਇੰਸ਼ਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਤਾਬ ਉਰਦੂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਆਏ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ . ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਵਿੱਚ ਇੰਸ਼ਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ “ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹੁਦੂਦ - ਏ–ਅਰਬਾ ( ਵਿਸਥਾਰ ) ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਹੁਣ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਤਰਫ ਲਾਹੌਰ ਹੀ ਲਾਹੌਰ ਵਾਕੇ ( ਸਥਿਤ ) ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਦਿਨ ਵਾਕੇ - ਤਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ”
ਇੱਕ ਫਰਕ ਹੈ , ਇਬਨ - ਏ - ਇੰਸ਼ਾ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣਾ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਨਵਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਚੀਜਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਮਗਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਦੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬਾਬੂ ਬਸਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੋਲ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ ਸੀ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ , ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਰਫ ਵਿਆਹ ਦੇ ਕਾਰਡ , ਅਚਾਰ ਮੁਰੱਬੇ ਅਤੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ , ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਲਈ ਬਿਰਯਾਨੀ , ਚੱਟ , ਕੁਲਫੀ ਵਗੈਰਾ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਏ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਿੱਤਰ ਜਾਂ ਏਨ ਆਰ ਆਈ ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਥੇ ਆਓ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਇਸ ਜਿੱਤੇ ਜਾਗਦੇ ਸੰਘਰਾਲਿਅ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਸਕਣ . ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਉੱਥੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਣਾਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ , ਮਗਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਵੱਖ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ ਘੱਟ ਸੰਖਿਅਕ ਹੈ ਅਸੀ ਤਾਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ .
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਇੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਤੱਦ ਤੋਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਲੋਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਬਣੀ ਹੈ . ਰਾਮ ਭਲਾ ਕਰੇ , ਸਰਦਾਰ ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇ ਦੂਜੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨੇ ਲੁਟਿਅਨਸ ਅਤੇ ਬੇਕਰ ਸਾਹੇਬ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਬਣਾਈ . ਰਾਇਸੀਨਾ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਵਲੋਂ ਜਾਰਜ ਪੰਚਮ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਤੱਕ , ਗੋਰਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖੁੱਲੀ ਸੜਕ ਸੀ , ਇਸਨੂੰ ਕਿੰਗਸ ਵੇ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ , ਜਾਰਜ ਪੰਚਮ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਧੁੱਪ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਛਤਰੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ , ਕਿੰਗਸ ਵੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੜਕ ਕੱਟਦੀ ਸੀ ਜੋ ਕਵੀਂਸ ਵੇ ਕਹਲਾਉਂਦੀ ਸੀ ਇਸ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਰਿਕਸ਼ਾ , ਤਾਂਗੇ ਸਾਈਕਿਲ ਚਲਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜਤ ਤੱਦ ਨਹੀਂ ਸੀ , ਅੱਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ . ਤੱਦ ਅਸੀ ਗੁਲਾਮ ਸਾਂ , ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਹਾਂ , ਸੜਕਾਂ ਅਤੇ ਟਰੈਫਿਕ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਖਬਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ .
ਖੈਰ ਇਸਨੂੰ ਛੱਡੋ ਆਪਾਂ ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਟਰੇਫਿਕ ਸਰਕੁਲੇਟਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਵਿੰਡਸਰ ਪਲੇਸ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਹੈ . ਇਹ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਚੱਲ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੁਢਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਅੱਵਲ ਦਰਜੇ ਦੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਹੋਣ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ . ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਮੁਖਬਰੀ ਠੇਕੇਦਾਰੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਸਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਠੇਕੇਦਾਰੀ ਮੁਖਬਰੀ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ .
ਬਹਰਹਾਲ ਜੋ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਾਈ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ੧੦੦੦ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ੭ ਦਿੱਲੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਸੀ . ਲਾਲ ਕੋਟ , ਸੀਰੀ , ਤੁਗਲਕਾਬਾਦ , ਜਹਾਂਪਨਾਹ , ਫਿਰੋਜਾਬਾਦ ( ਕੋਟਲਾ ਫਿਰੋਜਸ਼ਾਹ ) , ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਆਏ ਸਨ , ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਆਏ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਮਤ ਦੀ ਪੇਸ਼ਾ ਇਹੀ ਹੈ .
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਵਾਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ , ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਬਨਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਈ ਸਾਲ ਲੱਗੇ , ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਦੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੂੰ ੧੯੧੧ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲੈ ਆਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਮਗਰ ਤੱਦ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਤੱਕ ਵਾਇਸਰਾਏ ਸਾਹੇਬ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਈਸ ਚਾਂਸਲਰ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਓਲਡ ਵਾਈਸ ਰੀਗਲ ਸ਼ਰਮ ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ .
ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਜੋ ਅੱਜ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਨਾਮ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਦਰਅਸਲ ੧੯੩੦ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਣੀਆਂ ਹਨ , ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨਿਵਾਸ , ਸੰਸਦ ਭਵਨ , ਨਾਰਥ ਅਤੇ ਸਾਉਥ ਬਲਾਕ , ਇੰਡਿਆ ਗੇਟ ਆਦਿ ਸਾਰੇ . ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਦੇ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਵਲ ਉਹ ਹੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟ ਵਲੋਂ ਘੱਟ ਸੌ ਬਰਸ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹੋਣ . ਇਸ ਸਭ ਨੂੰ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਲਈ ੨੫ ਬਰਸ ਇੰਤੇਜ਼ਾਰ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ .
ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਦੇ ਫਿਰ ੧੦੦ ਬਰਸ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਦਾ ਇਹ ਰੌਲਾ ਕਿਉਂ ਹੈ , ਮਾਮਲਾ ਸਾਫ਼ ਹੈ ਕੋਈ ਵੀ ਇਮਾਰਤ ੧੦੦ ਬਰਸ ਪੁਰਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਜੇਕਰ ਇਸ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਰਾਖਵਾਂ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਲੈ ਆਇਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਬਾਬੂਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਬੰਗਲੇ ਰਾਖਵਾਂ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਣਗੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਤਰਫ ਲੱਗ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਕੋਈ ਇਹ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛੇਗੇ ਕਿ ੩੫੦ ਬਰਸ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ ਨੂੰ ਰਾਖਵਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ
ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਸਾਡੀ ਅਮਾਨਤ ਦਾ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ . ਇਹ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਰਿਆਏ ਸਮਝਦੇ ਹਨ . ਇੱਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਗਰੀਬੀ ਦੀ ਰੇਖਾ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਿਆਇਤਾਂ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇੱਥੇ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਿਅਵਸਾਏ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸਵਾਸਥ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਜੀ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ . ਇੱਥੇ ਮੁਫਤ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਟੇਲੀਫ਼ੋਨ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਦੇ ਹੈ ਦੇ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਨਿਸ਼ੁਲਕ ਤਾਂ ਉਪਲੱਬਧ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ .
ਇਸ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਰੋਜ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ , ਇਬਨੇ ਇੰਸ਼ਾ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਫੈਲਦੇ ਹੋਏ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਇੱਕ ਨਾਸੂਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਘਾਉ ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਫੇਲਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੋ , ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵੀ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ . ਬਹੁਤ ਸੀ ਪੁਰਾਣੀ ਬਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਪਿੰਡ ਇਸ ਲਗਾਤਾਰ ਪਸਰਦੀਆਂ ਹੋਏ ਮਹਾਂਨਗਰ ਨੇ ਨੀਲ ਲਈ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਚਾਰੋਂ ਤਰਫ ਜੋ ਫੈਲਾਵ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਇਲਾਕੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਧਨਵਾਨ ਅਤੇ ਪਰਭਾਵੀ ਲੋਕ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ , ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਗਰਭਵਤੀ ਬਹੁਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਤੱਦ ਤੱਕ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਨਹੀਂ ਦੇ ਦਿੰਦੇ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਭੈੜੇ ਹਨ . ਅਜਿਹੇ ਕੋਈ ਲੋਕ ਜੇਕਰ ਕਦੇ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਏ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਵੱਡੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਚੈਨਲ ਨੇ ਇਹ ਨਿਊਜ ਬ੍ਰੇਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ . ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਲੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ ਇੰਨਾ ਅੱਗੇ ਦੇ ਹੁਣ ਪੁਲਿਸ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਵਲ ਅਮਰੀਕੀ ਨਗਰਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਵਿਖਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ .
ਦਿੱਲੀ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਖੂਨ ਇਸ ਲਈ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੈ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਓਵਰਟੇਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਕਿਉਂ ਗਿਆ , ਇਹ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵਪਾਰ , ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖਰੀਦ ਅਤੇ ਫਰੋਖਤ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਸਭ ਵਲੋਂ ਵੱਡੇ ਪੇਸ਼ੇ ਹਨ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹਰ ਸੌਦੇ ਮੈਂ ਧਾਂਦਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ , ਹਰ ਵਪਾਰੀ ਟੈਕਸ ਦੀ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਹਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫਸਰ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਢੰਗ ਵਲੋਂ ਉੱਤੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦੇ ਰਸਤੇ ਢੂੰਢਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਢੂੰਢ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਸਭ ਮਿਲਕੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਨਾਹਰੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਟੇਲਿਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲ ਨੂੰ ਇੰਟਰਵਯੂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਉੱਤੇ ਧਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਡਿਆ ਗੇਟ ਉੱਤੇ ਮੋਮ ਬੱਤੀ ਵੀ ਜਲਾਂਦੇ ਹਾਂ
ਇਹ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ੧੯੮੪ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂਹਤਿਆਵਾਂਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ ਜਾਂ ਕਾਇਰਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੁਪਕੇ ਬੈਠਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਫਵਾਹਾਂ ਫੈਲਿਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਸਿਰਫ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ ਜੋ ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਏ ਸਨ . ਕਿਸੇ ਗੁੰਡੇ ਦਾ ਹੱਥ ਪਕਡਨਾ ਬੂਢੋਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚੀਆਂ ਦੇ ਲਈ , ਜਗ੍ਹਾ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੈ , ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਦਾ ਇੰਤੇਜ਼ਾਰ ਕਰਣ ਵਲੋਂ ਸਾਡੀ ਮਰਦਾਨਗੀ ਉੱਤੇ ਮੁਸੀਬਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ .
ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਕਮਜੋਰ ਉੱਤੇ ਡੰਡਾ ਚਲਾਣ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਹੈ , ਜਿਸ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਾਡੀ ਹੈ ਉਹ ਓਨਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਦਾਦਾ ਹੈ , ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਇਸ ਮਰਜ਼ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ ਹੁਣ ਪੈਦਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਾਈਕਿਲ ਚਲਾਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਕਯੋਂਕੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ . ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਇਸ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਹੀ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਆਇਯਾਲੋਂ ਨੇ ਕਈ ਬਰਸ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਾਰੀ ਫਕਟਰੀਆਂ ਬੰਦ ਕਰਣ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ . ਨਹੀਂ ਮਜਦੂਰ ਹੋਣਗੇ ਨਹੀਂ ਸਾਈਕਿਲ ਚਲਾਓਗੇ ਜੋ ਫੁੱਟ ਪਾਥ ਬਚੇ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਓੱਤੇ ਕੂੜੇ ਦੇ ਡਲਾਓ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਚੋਕੀਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਗ੍ਹਾ ਹੀ ਕਿੱਥੇ ਬਚੀ ਹੈ ਦੇ ਪੈਦਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਵੀ ਕਰੋ .
ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਉਹ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਜਿਨ੍ਹੇ ਆਪਣੇ ਅਸਤੀਤਵ ਦੇ ੧੦੦ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ੧੦੦੦ ਸਾਲ ਵਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਮਾਨਤ ਨੂੰ ਲੱਗ ਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ , ੧੯੪੭ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਿਸ ਤੇਜ਼ੀ ਵਲੋਂ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਕਾਇਆ ਪਲਟ ਹੋਈ ਆਬਾਦੀ ਲੱਗ ਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲੀ ਅਤੇ ੩੦੦ , ੦੦੦ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ੧੪੦੦੦੦੦੦ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋ ਗਿਆ , ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਵਿੱਚ , ਬਿਰਾਦਰੀਆਂ ਵਿੱਚ , ਸੰਪ੍ਰਦਾਔਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਣੇ ਸਨ ਜੋ ਸੰਤੁਲਨ ਸਥਾਪਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਉਹ ਸਭ ਪਲ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਣ ਦੀ ਕੋਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਦੀ ਗਈ , ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਪਾਗਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਰਣ ਵਲੋਂ ਇਹ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ , ਸੁਭਦਰਾ ਜੋਸ਼ੀ , ਡੀ . ਆਰ . ਗੋਇਲ . ਅਨੀਸ ਕਿਦਵਾਈ ਜਿਵੇਂ ਲੋਕ ਲੱਗੇ ਰਹੇ ਮਗਰ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਤੀਨਕੋਂ ਵਲੋਂ ਨਫਰਤ ਦਾ ਸੈਲਾਬ ਕਿੱਥੇ ਰੁਕਦਾ .
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਕਹਿਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ , ਮੀਰ ਤਕੀ ਮੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ
“ਬਸਤੀ ਤਾਂ ਫਿਰ ਬਸਤੀ ਹੈ –ਬਸਤੇ ਬਸਤੇ ਬਸਤੀ ਹੈ”
ਕੋਈ ਜਗ੍ਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੱਦ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਬਸੇ ਹੋਏ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈਆਂ ਹੋਣ , ਉਸ ਦਾ ਨਿੱਜੀ ਸੰਗੀਤ ਹੋਵੇ , ਆਪਣਾ ਸ਼ਿਲਪ ਹੋਵੇ , ਆਪਣਾ ਖਾਸ ਭੋਜਨ ਹੋਵੇ , ਜੀਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੈ ਅਤੇ ਤਾਲ ਹੋਵੇ , ਆਪਣੇ ਮੇਲੇ ਠੇਲੇ ਹੋਣ , ਤੀਜ ਤਿਉਹਾਰ ਹੋਣ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸਭ ਨਾਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿੱਥੋਂ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਜਾਣ ਲਈ ਰਾਤ ਦੇ ੮ ਵਜੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਵੀ ਉਪਲੱਬਧ ਨਾ ਹੋਵੇ , ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ੮ ਵਜੇ ਤੱਕ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਚਾਹ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਵੀ ੯ ਵਜੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖੁੱਲੀ ਨਾ ਮਿਲੇ , ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫਤਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੀ ਗਲੀ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਸ਼ਹਿਰ ਨਹੀਂ .
ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਪੰਡਾਰਾ ਰੋਡ , ਔਰੰਗਜੇਬ ਰੋਡ , ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਰੋਡ , ਅਕਬਰ ਰੋਡ , ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੁ ਰਸਤਾ , ਮੌਲਾਨਾ ਆਜ਼ਾਦ ਰੋਡ , ਪੰਡਿਤ ਪੰਤ ਰੋਡ , ਰਕਾਬ ਗੰਜ ਰੋਡ , ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਰੋਡ ਕਾਪਰਨਿਕਸ ਰਸਤਾ , ਗੋਲਫ ਲਿੰਕਸ , ਤੁਗਲਕ ਰੋਡ ਵਗੈਰਾ ਉੱਤੇ ਚਾਹ ਦੀ ਦੁਕਾਨ , ਖਾਣ ਲਈ ਕੁੱਝ ਵੀ , ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ , ਘਰ ਜਾਣ ਲਈ ਬਸ ਜਾਂ ਲਘੂ ਸ਼ੰਕਾ ਦੇ ਸਮਾਧਾਨ ਲਈ ਨਿਰਮਿਤ ਕੋਈ ਸਹੂਲਤ ਢੂੰਢ ਕੇ ਤਾਂ ਵੇਖੋ . ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਖਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਨ “ਸਭ ਦੀ ਅਵਾਜ ਦੇ ਪਰਦੇ ਵਿੱਚ” ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕ ਹੈ ਦੇ ਇੱਥੇ ਕੇਵਲ ਭੂਤ ਤਹਿ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ .
ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬੁਹਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਬੁਹਤ ਜਲਦੀ ਆ ਗਿਆ ਹੈ , ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਕੀਮਤ , ਟੈਕਸ ਨਾ ਦੇਣ ਦੀ ਖਾਨਦਾਨੀ ਪਰੰਪਰਾ , ਜਹੇਜ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਗੁਜਰ ਜਾਣ ਦੀ ਆਦਤ ਇਸ ਸਭ ਨੇ ਜੋ ਬੇਤਹਾਸ਼ਾ ਦੌਲਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਹਜਮ ਕਰ ਪਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਨਵੇਂ ਅਮੀਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜੇਕਰ ਨਵੇਂ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੀ ਪੀੜੀਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਾਂ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਮਾਮਲਾ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਗਲੀ ਦੋ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹੋਰ ਵਿਗੜੇਗੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸੱਚ ਮੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਤੱਦ ਤੱਕ ਇਹ ਓਛੇ ਨਵ ਧਨਾਢਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਤੱਦ ਤੱਕ ਔਰਤਾਂ ਬੁਢੇ ਬੱਚੇ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੋਕ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅਸੁਰਖਿਅਤ ਹੀ ਰਹਿਣਗੇ .
No comments:
Post a Comment